چگونگی ارائه انتقادات سازنده

در موقعیت های مختلف گاهی ناچار به انتقاد کردن از دیگران هستیم. باید تلاش کنیم انتقادمان سازنده باشد تا بر فرد موردنظر تأثیر بگذارد.

در اینجا به راهکارهایی اشاره می کنیم که به شما کمک خواهند کرد انتقاداتی ارائه دهید که نه آن قدر بی فایده و بیهوده باشد و نه باعث رنجش فرد مقابل شود. در عوض تأثیرگذار بوده و باعث پیشرفت و اصلاح او شود.

خصوصیات شخصیتی فرد را نادیده بگیرید
اگر می خواهید انتقاد شما سازنده و تأثیرگذار باشد، باید تا می توانید از دخالت دادن خصوصیات شخصیتی فرد موردنظر در انتقاد خود خودداری کنید. اگر بخواهید کمبودها و نقص های او را وارد جریان کنید، تصور خواهد کرد که قصد خوار کردن شخصیتش را دارید و توجهی به حرف ها و انتقادتان نخواهد کرد و علاوه بر این که از شما کینه به دل خواهد گرفت، به قول معروف، انتقادتان را نیز از یک گوش گرفته و از گوشی دیگر بیرون خواهد کرد. با این که دشوار است، اما باید تلاش کنید که تا می توانید شخصیت فرد را از کارش جدا کنید.

انتقاد خود را با زبانی مناسب ارائه کنید
انتخاب تک تک کلماتی که بر زبان می آورید، تفاوت ایجاد خواهد کرد. استفاده از لغات و اصطلاحات مربوط به مطلب مورد نظر باعث تخصصی تر شدن آن خواهد شد. به علاوه می توان با حساس تر و تخصصی تر کردن زبان، جدی ترین و مهم ترین انتقادها را نیز به بهترین شکل ارائه دهید. اگر جملات خود را با "به نظر من می آید که..." یا "ممکن است من اشتباه می کنم، اما..."، شروع کنید، انتقادتان غیرمغرضانه تر و مؤدبانه تر به نظر خواهد رسید.

به واقعیات مستقیماً اشاره کنید
فایده ی انتقاد سازنده در مستقیم و رک و راست ارائه دادن واقعیات است. هیچ چیز سریع تر از نادرست بودن حقایق ارائه شده در انتقاد شما، آن را خراب نمی کند. یکی از بهترین راه های ارائه دادن حقایقی که با بحث نمی توان آنها را مطرح کرد، از طریق انتقاد است. حقایق و واقعیات می توانند انتقاد شما را سازنده تر سازند و به طرف مقابل اجازه نخواهد داد تا از زیر آن شانه خالی کنند.

احساسات خود و طرف مقابل را تحت کنترل بگیرید
برای ارائه ی انتقادی سازنده، شما باید احساسات غیرمطمئن خود را نادیده بگیرید تا بر انتقادتان تأثیر نگذارند. نباید بگذارید که احساسات خودتان باعث بدنامی و بی اعتباری انتقادتان شوند. علاوه بر این باید توجهتان به احساسات طرف مورد انتقاد نیز باشد، تا باعث خجالت یا رنجش او نشوید. به این توجه کنید که چه می توان کرد، نه چه انجام شده!.

به فرصت هایی برای پیشرفت و اصلاح اشاره کنید و از بیان کمبودها و نقصان ها اجتناب کنید.
مثبت جلوه دادن انتقادتان باعث خواهد شد که مؤدبانه تر و مؤثرتر به نظر آید.
معمولاً اگر به افراد راهکارهایی برای پیشرفت و اصلاح ارائه دهید تأثیر بیشتری بر آنها خواهید گذاشت تا این که فقط اشکالات کارشان را به آنها گوشزد کنید.

خود را جای طرف انتقاد بگذارید
مسئله ی دیگری که قبل از ارائه ی هر انتقادی باید به آن توجه داشته باشید این است که خود را جای فرد موردنظر بگذارید و ببینید با شنیدن چنین انتقادی چه احساسی پیدا خواهید کرد. این در طبیعت انسان هاست که در برابر انتقادات حالت تدافعی بگیرند، مطمئناً خود شما نیز همینطور هستید.

به جای استفاده از نظرات شخصی، از استدلال و منطق استفاده کنید
هر نوع انتقادی معمولاً با یک مشکل مواجه است که می توانید آن را از بین ببرید، فقط باید همیشه به خاطر داشته باشید که انتقاداتی که بر پایه ی دلیل و برهان باشند کمتر مورد بحث قرار می گیرند. دفاع در مقابل منطق و برهان برای همه دشوار است. پس به جای دخالت دادن نظرات شخصی خودتان در یک انتقاد، بهتر است از دلایل عقلی استفاده کنید تا تأثیرگذارتر باشد.

برای جواب گرفتن باید فرصت دهید
بهتر است بین انتقادات خود کمی سکوت کنید تا فرد مقابل نیز فرصت دفاع از خود را پیدا کند. باید به او اجازه دهید که برای کار خود توجیه بیاورد، این کار باعث می شود که او توجه بیشتری به انتقادات شما ابراز کند و دست پاچه نیز نشود.

همه چیز را آن طور که هست نقد کنید!
درست است که ارائه ی انتقادات سازنده باعث نمی شود که فوراً دوستان زیادی دور و برتان جمع شود، اما حداقل باعث بیشتر شدن دشمنانتان نیز نمی شود. اگر در ارائه حقایق کاملاً بی غرض و منصف باشید، باعث خواهد شد که اطرافیان احترام زیادی برای شما و صحبت هایتان قائل شوند.
منبع: سالنامه سلامت مؤسسه محک